چگونه حافظه را تقویت کنیم؟

هشت راه‌کار برای تقویت‌ حافظۀ کاری

آیا برای کودک شما دشوار است که سلسله‌ای از کارها را به خاطر بسپارد؟ آیا برای او مشکل است که وقتی در حال انجام کاری است، اطلاعات جدید دیگری را در ذهن نگه دارد؟

مثلاً فرض کنید شما در حال آماده کردن شام برای یک مهمانی هستید و فرزندتان مسئول چیدن بشقاب‌ها روی میز است. اما برای لحظه‌ای کارش را ترک می‌کند تا جواب پیامک دوستش را بدهد و فراموش می‌کند که برگردد بقیه‌ی بشقاب‌ها را بچیند. مشکلات حافظۀ کاری می‌تواند انجام چنین تکالیفی را مختل کند.

حافظۀ کاری یکی از کارکردهای مدیریتی مغز است که ما را قادر می‌سازد اطلاعات را برای مدت کوتاهی در ذهن نگه داشته و آن اطلاعات را پردازش کنیم.

کودکان همواره برای یادگیری از حافظۀ کاری استفاده می‌کنند و برای انجام کارهای چندمرحله‌ای یا حل مسائل ریاضی به آن نیاز دارند. شما می‌توانید با استفاده از راهکارهایی ساده در زندگی روزمره حافظۀ کاری کودکتان را بهبود ببخشید.

1- مهارت‌های تصویرسازی را تمرین کنید

از فرزندتان بخواهید از چیزی که اکنون خوانده یا شنیده است، یک تصویر در ذهنش بسازد. برای مثال، از فرزندتان بخواهید که میز غذا را برای 5 نفر آماده کند. اول از او بخواهید که در ذهنش تصوّر کند که میز در نهایت چه شکلی خواهد بود و چه چیدمانی خواهد داشت و سپس از او بخواهید که تصویر ذهنی‌اش را نقاشی کند. وقتی رفته‌رفته فرزندتان در تصوّر کردن مهارت یافت، لازم نیست تصویر ذهنی‌اش را نقاشی کند و می‌تواند صرفاً به طور کلامی آن را توصیف کند.

2- از فرزندتان بخواهید به شما آموزش دهد

توانایی توضیحِ اینکه چگونه باید کاری را انجام داد به معنی این است که فردِ توضیح دهنده اطلاعات را به خوبی درک کرده و در ذهنش طبقه‌بندی کرده است. اگر فرزندتان در حال یادگرفتنِ یک مهارت، مثلاً شوت زدن در فوتبال است، از او بخواهید این مهارت را به شما آموزش دهد. معلمان معمولاً چنین کاری را در کلاس‌ها انجام می‌دهند، به این شکل که دانش‌آموزان را در گروه‌های دو نفری قرار می‌دهند تا اطلاعات و مهارت‌های کسب شده را در همان لحظه با یکدیگر مرور کنند.

3- بازی‌هایی کنید که از حافظۀ دیداری استفاده می‌کند

بازی‌های جورکردنی (بازی‌هایی که بازیکنان باید دو تصویر مثل هم را با هم جور کنند) فراوانی وجود دارند که به تقویت حافظۀ تصویری کمک می‌کنند. همچنین می‌توانید یک صفحه از روزنامه یا مجله را به فرزندتان بدهید و از او بخواهید دور همۀ “وَ” ها و “یا” ها خط بکشد.

4- کارت‌بازی کنید

کارت‌بازی به دو شیوه حافظۀ کاری را تقویت می‌کند. یکی اینکه کودکان باید قوانین بازی را در ذهن خود نگه دارند، و دیگر اینکه باید به یاد داشته باشند که خودشان چه کارت‌هایی دارند و چه کارت‌هایی ندارند و دیگران احتمالاً چه کارت‌هایی دارند.

5- کودکان را به خواندنِ فعّال تشویق کنید

دلیل اینکه هایلایترها و یادداشت‌های چسبی طرفداران زیادی دارند این است که نوشتن یادداشت و یا هایلایت کردن متن به کودکان کمک می‌کند تا آن اطلاعات را به مدت کافی در ذهن نگه دارند تا بتوانند به سوالاتی که از آن قسمت متن است پاسخ دهند. بلند صحبت کردن و خواندن متن و طرح سوال دربارۀ مطالب خوانده شده نیز به تقویت حافظۀ کاری کمک می‌کند. تدابیر مختلف برای خواندنِ فعّال متن برای تشکیل حافظۀ بلندمدت نیز مفید است.

6- اطلاعات را به قطعات کوچکتر بشکنید

تا به حال به این توجه کرده‌اید که چرا شماره‌های تلفن‌های همراه را در قالب اعداد دورقمی و سه‌رقمی بیان می‌کنیم و در نوشتن هم گاهی آن‌ها را با خط تیره جدا می‌کنیم (مثلاً 23- … – 452-0912)؟ علتش این است که یادآوریِ چند گروه کوچک از اعداد بسیار آسان‌تر از یادآوریِ یک رشته‌ی بسیار طولانی از اعداد است. وقتی می‌خواهید یک تلکیف چندمرحله‌ای به کودکتان بدهید باید این نکته را در نظر داشته باشید. باید مراحل مختلف را جدا کنید و مکتوب کنید و یا در هر مرحله یکی از آن‌ها را به کودک بدهید. همچنین می‌توانید از شکل‌ها و نمودارهای گرافیکی کمک بگیرید و از کودکان بخواهید آنچه می‌خوانند را در قالب آن‌ها خلاصه و تقسیم‌بندی کنند.

7- از چندین حس استفاده کنید

استفاده از چند حس مختلف در پردازش اطلاعات، هم به حافظۀ کاری و هم به حافظۀ بلندمدت کمک می‌کند. تکالیف و وظایف فرزندتان را بنویسید تا بتواند آن‌ها را بخواند. همچنین آن‌ها را بلند بازگو کنید بتواند آن‌ها را بشنود و در همین حین در خانه راه بروید و به جاهای مناسب اشاره کنید (مثلا اگر قرار است میز غذا را بچیند به طرف میز بروید و به آن اشاره کنید). استفاده از راهبردهای چندحسی به کودکان کمک می‌کند که اطلاعات را به میزان کافی در ذهن نگه دارند تا بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.

8- مطالب را مرتبط کنید

به کودکتان کمک کنید تا تداعی‌هایی بسازد که جزئیات مختلفِ یک مطلب را به هم مرتبط کنند که بتوانند آن‌ها را بهتر به یاد آورند. یک راه این است که به فرزندتان کمک کنید تا مخفف‌های بامزه بسازد (مثلاً “قاز” برای رنگ‌های اصلی که شامل قرمز و آبی و زرد است). مرتبط کردن اطلاعات به یکدیگر موجب شکل‌گیری بهتر حافظۀ بلندمدت و یادآوری آسان‌تر هم می‌شود.

احمد لطفی- کارشناسی ارشد علوم شناختی